Τέσσερις Ιστορίες που δεν θα ήξερα αν ήμουν Υπουργός
(ευτυχώς, λοιπόν, που δεν είμαι)
[Αφιερωμένο στον Φίλιππο για την κάθε Δευτέρα φιλοξενία στο Rockin' the Casbah]
Στο Παρίσι, στα 1914, μες στο καλοκαίρι, καλούν τον Αρθούρο Κραβάν να κάνει μία διάλεξη. Ο Κραβάν, ας θυμηθούμε, υπήρξε μια συνταρακτική μορφή της πρωτοπορίας, στις αρχές του 20ού αιώνα. Πυγμάχος και ποιητής, λιποτάκτης δεκαέξι στρατών, ανιψιός του Όσκαρ Ουάιλντ, πρωτομάστορας του κινήματος Dada, εκδότης του θρυλικού περιοδικού Maintenant, και γονιμοποιό ίνδαλμα προσωπικοτήτων όπως ο Αντρέ Μπρετόν και ο Γκυ Ντεμπόρ. Τον καλούν για διάλεξη, λοιπόν, και έκανε, σύμφωνα με το Paris-Midi της 6ης Ιουλίου 1914, τα εξής: «Πριν μιλήσει έριξε μερικούς πυροβολισμούς και μετά άρχισε να εκστομίζει, πότε γελαστός, πότε σοβαρός, τους πιο μεγάλους παραλογισμούς ενάντια στην τέχνη και στη ζωή».
Γκυ Ντεμπόρ: Τον Ιούνιο του 1952, στα είκοσι ένα του χρόνια, ο Ντεμπόρ ολοκληρώνει την ταινία Ουρλιαχτά υπέρ του Σαντ. Ένα έργο επηρεασμένο από το «Μαύρο Τετράγωνο σε Μαύρο Φόντο» του Καζιμίρ Μάλεβιτς. Ένα φιλμ, μεγάλου μήκους, που συντίθεται από θραύσματα διαλόγων, σκόρπιες λέξεις, πυκνές μάζες σιωπής, και απολύτως καμία εικόνα. Η οθόνη μένει λευκή όσο ακούγονται κάποια λίγα λιγοστά λόγια, και μαύρη, συνεπώς και η αίθουσα βυθίζεται στο σκότος, όταν η σιωπή έχει την πρωτοκαθεδρία. Μια ανατρεπτική χειρονομία που προκάλεσε σοκ και επηρέασε καταλυτικά την τέχνη στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα. Μεταξύ άλλων, επηρεάστηκαν ο ζωγράφος Υβ Κλάιν, ο οποίος δημιούργησε τους μονόχρωμους πίνακές του, και ο συνθέτης Τζον Κέιτζ, ο οποίος εισήγαγε με το έργο «4΄33΄΄», τη σιωπή στη μουσική.
Τζον Κέιτζ: Τον Ιανουάριο του 1959, εφτά χρόνια μετά το «4΄33΄΄», ο Τζον Κέιτζ καταπλήσσει τον κόσμο με το «Water Walk», έργο για σόλο τηλεοπτικό παρουσιαστή, μια μουσική σύνθεση ήχων που παράγει ο Κέιτζ περπατώντας ακατάπαυτα και παίζοντας με μία χύτρα, μια μπανιέρα, ένα μπλέντερ, ένα μίξερ, ποτήρια και παγάκια, ένα βάζο με λουλούδια, ένα πλαστικό παπάκι, μια σφυρίχτρα, ένα πιάνο με ουρά, και πέντε ραδιόφωνα (τα οποία κοπανάει και πετάει μετά στο δάπεδο). Το «Water Walk», που μπορούμε πια να απολαύσουμε σε video ή στο You Tube, είναι λίαν θελκτικό και δείχνει, με λαμπρό χιούμορ, πώς μπορεί κανείς να συνθέσει ανάκατους ήχους και θορύβους με τέτοιο τρόπο ώστε να προσφέρει ένα μουσικό έργο.
Χόρχε Λούις Μπόρχες: Σε μεγάλο διεθνές συνέδριο για τον Ουίλιαμ Σαίξπηρ, ανεβαίνει υποβασταζόμενος να μιλήσει ο μέγας τυφλός σοφός, ο Μπόρχες. Απόλυτη ησυχία. Σιωπή, εκκωφαντική. Οι πάντες κρατάνε την ανάσα τους. Ο Μπόρχες παραμένει σε κάποια απόσταση από το μικρόφωνο, ανοιγοκλείνει τα χείλη επί ώρα πολλή, αλλά στην αίθουσα δεν ακούγεται παρά ένα ψέλλισμα, σχεδόν ακατάληπτο. Μονάχα η λέξη «Σαίξπηρ» φτάνει ενίοτε καθαρά στα ώτα των αδημονούντων συνέδρων. Κάποια στιγμή, ο Μπόρχες κατεβαίνει από την έδρα, όλοι έχουν την αίσθηση ότι έφτασαν στην πολύτιμη πηγή μα νερό στάλα δεν ήπιαν. Πίστεψαν ότι έφταιγε η μικροφωνική, αλλά ουδείς είχε τολμήσει να πλησιάσει τον σεβάσμιο Μπόρχες για να φτιάξει τον ήχο. Μονάχα ο οξυδερκέστατος Τζορτζ Στάινερ αντιλαμβάνεται το νόημα. Επρόκειτο για ένα ακόμα τέχνασμα του Μπόρχες. Τίμησε τον Μεγάλο Βάρδο δίχως να πει λέξη γι’ αυτόν, απλώς επαναλαμβάνοντας, ξανά και ξανά, το όνομά του.
Αυτές τις τέσσερις ιστορίες, και πολλές άλλες παρεμφερείς, ούτε που θα τις ήξερα αν ήμουν υπουργός. Ακόμα και πολιτισμού. Ευτυχώς, λοιπόν, που δεν είμαι!
